Z tego alertu dowiesz się, jak trwająca pandemia COVID-19 wpływa na obowiązek uiszczania przez rodziców czesnego za przedszkola lub żłobki w okresie ich zamknięcia.
STAN FAKTYCZNY
W związku z trwającą pandemią COVID-19 żłobki, przedszkola oraz szkoły pozostają zamknięte, począwszy od 12 marca 2020 roku. Dla uczniów szkół zajęcia prowadzone są w formie zdalnej. Tego rodzaju możliwości nie ma jednak w przypadku żłobków czy przedszkoli, których głównym zadaniem, obok edukacji, jest zapewnienie dzieciom opieki. Nagłe zawieszenie działalności przedszkoli przyczyniło się do powstania wśród rodziców pytania, czy w sytuacji, gdy przedszkole nie wykonuje obowiązków przewidzianych umową, rodzice nadal są zobowiązani do uiszczania przewidzianego w niej czesnego?
STANOWISKO URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW
Zaprezentowane zagadnienie jest na tyle powszechnym problemem, że stało się przedmiotem oficjalnego komunikatu opublikowanego przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
W jego treści podkreślono, że strony umowy muszą się zastanowić i porozumieć, jak będą rozliczać koszty czesnego, by sprawiedliwie rozłożyć konsekwencje tej nieprzewidzianej sytuacji na obie strony. Należy dać prymat negocjacjom co do rozłożenia płatności na raty lub odroczenia terminów ich uiszczenia. W ocenie UOKiK dopuszczalność pobierania czesnego w pełnej wysokości za czas, kiedy dzieci w ogóle nie przebywają w placówce, jest wątpliwa. Opłaty za wyżywienie nie powinny być pobierane w ogóle. Podobnie w przypadku zajęć dodatkowych, które w związku z epidemią się nie odbywają. Urząd wskazał nadto, że co do zasady konsument powinien ponosić opłaty wyłącznie w wysokości odpowiadającej uzasadnionym kosztom ponoszonym przez placówkę, które są niezbędne do zapewnienia ciągłości jej funkcjonowania. Ryzykiem zaistnienia sytuacji nadzwyczajnej nie powinien być obciążany wyłącznie albo prawie wyłącznie konsument. Z jednej strony właściciele przedszkoli powinni mieć na uwadze, że de facto opiekę nad dziećmi w tym czasie sprawują rodzice, z drugiej zaś rodzice powinni uwzględnić, że przedszkole musi być bez przerwy utrzymywane, żeby po okresie epidemii dzieci mogły do niego wrócić.
Urząd tym samym złagodził swoje wcześniejsze stanowisko wyrażone w raporcie z 2008 roku dotyczącym kontroli wzorów umów stosowanych przez przedszkola niepubliczne i to na korzyść przedsiębiorców prowadzących przedszkola. Z jego treści wynikało bowiem, że zapis umowny zobowiązujący rodziców do uiszczania czesnego w przypadku, gdy placówka jest zamknięta, jest niedozwolony.
Obecnie Urząd postuluje o wzajemne zrozumienie obydwu stron. Powszechnie rekomendowanym rozwiązaniem jest podjęcie negocjacji w przedmiocie obniżenia wysokości czesnego lub jego rozłożenia na raty.
KLAUZULA NADZWYCZAJNEJ ZMIANY STOSUNKÓW
W innych wypowiedziach przedstawicieli Urzędu zwrócili nadto uwagę, że w tej sytuacji zastosowanie znajdzie klauzula rebus sic statibus.
Zgodnie z przewidującym ją art. 357 § 1 k.c., jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym.
Do przyczyn nadzwyczajnej zmiany stosunków zgodnie z orzecznictwem zaliczane są zdarzenia natury przyrodniczej (nieurodzaj), społecznej (epidemia, klęski żywiołowe, kryzys gospodarczy), powszechnie występujące. Do tego rodzaju sytuacji zaliczane są także zaskakujące zmiany stawek podatkowych albo celnych, czy gwałtowne zmiany poziomu cen na rynku. Nieprzewidywalność związana jest z przyszłą sytuacją, a brak było podstaw do zdiagnozowania jej przez strony (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2018 r., II CSK 303/17).
Z drugiej zaś strony rodzice podnoszą, że w sytuacji tej należy mówić o niemożliwości świadczeń, opisanej w art. 495 k.c. Jego zastosowanie prowadziłoby przy tym do konkluzji, że skoro jedna ze stron umowy (przedszkole, żłobek) nie może spełnić świadczenia ze względów niezależnych od żadnej ze stron, to nie może ona żądać spełnienia świadczenia wzajemnego przez drugą stronę, polegającego w tym przypadku na uiszczeniu opłaty za żłobek lub przedszkole, za okres w którym było ono zamknięte. Jednakże konsekwencją tego jest wygaśnięcie zobowiązań obu stron. Od momentu powstania obiektywnej przyczyny stron nie wiąże już żaden stosunek prawny.
W świetle powyższych rozbieżności należy przyjąć, że najbezpieczniejszym dla obydwu stron rozwiązaniem jest negocjacja przyjętych dotychczas stawek czesnego.
Każdorazowo należy jednakże w pierwszej kolejności dokonać analizy zawartej umowy. W przypadku pojawienia się sporu ostateczne rozstrzygnięcie będzie należeć do Sądu.
Na marginesie warto zaznaczyć, że obecna sytuacja nie pozbawia przedszkoli otrzymywanych od gminy dotacji. Na utrzymanie prywatnych przedszkoli poza czesnym płaconym przez rodziców składa się także dotacja z miasta. Czasowa nieobecność dzieci nie oznacza, że przestały być one uczniami danej placówki. Nie może ona zatem skutkować pozbawieniem przedszkola prawa do dotacji za dany miesiąc, otrzymywanej na wszystkie dzieci, jakie w danym okresie są uczniami przedszkola. Mimo że samorządy wskazują na art. 2 pkt 33 ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 17), zgodnie z którym jeśli w przepisach jest mowa o uczniu, należy przez to rozumieć m.in. dziecko korzystające z wychowania przedszkolnego, to jednak jeśli dziecko jest zapisane do przedszkola, a nie uczęszcza miesiąc lub więcej, to właściciel placówki również wtedy może otrzymywać dotację.
ROZWIĄZANIE PRZEWIDZIANE W TARCZY ANTYKRYZYSOWEJ – ZASIŁEK DLA OPIEKUNÓW
Ustawa z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych przewiduje, że ubezpieczonym zwolnionym od obowiązku wykonywania pracy z powodu opieki nad dzieckiem do 8 roku życia wynikającej z zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego przedszkola lub szkoły, przysługiwać będzie uprawnienie w postaci dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Jest to dodatkowy zasiłek w stosunku do świadczenia, które pracownicy w normalnych okolicznościach mogą otrzymywać w związku z nieprzewidzianym zamknięciem placówki, do której uczęszcza dziecko. Jeśli oboje rodzice dziecka pracują, to o dodatkowy zasiłek opiekuńczy może wystąpić jedno z rodziców. Mogą też oni podzielić się opieką nad dzieckiem w ramach limitu 14 dni.
Według pierwotnej wersji ustawy przedmiotowy zasiłek przysługiwał na okres 14 dni. Równocześnie przewidziano, że Rada Ministrów może, w celu przeciwdziałania COVID-19, w drodze rozporządzenia, określić dłuższy okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego, biorąc pod uwagę okres na jaki zostały zamknięte żłobki, kluby dziecięce, przedszkola, szkoły, placówki pobytu dziennego oraz inne placówki lub okres niemożności sprawowania opieki przez nianie lub opiekunów dziennych.
Rządz skorzystał w ww. możliwości, na skutek czego okres, za który przysługuje zasiłek, został wydłużony do 10 kwietnia 2020 roku, o czym poinformowano 20 marca br. Następnie, 9 kwietnia ponownie wydłużono okres otrzymywania zasiłku, tym razem do 26 kwietnia 2020 roku.
W związku z licznymi wątpliwościami opiekunów dnia 25 marca 2020 roku ZUS opublikował na swojej witrynie komunikat informujący, że już teraz rodzice uprawnieni do otrzymywania przedmiotowego świadczenia mogą występować o przyznanie go na okres przekraczający pierwotnie zakładane 14 dni.
ZAPEWNIAMY POMOC
Na wszelkie Państwa pytania dotyczące obowiązków i uprawnień stron umów w związku z epidemią COVID -19 odpowiedzą prawnicy FILIPIAK BABICZ LEGAL Spółka komandytowa z siedzibą w Poznaniu.
