ZAGADNIENIA OGÓLNE
Stan epidemiczny w związku z rozprzestrzenianiem się tzw. korona wirusa (COVID-19) rodzi wiele obowiązków po stronie pracodawców. Wobec powyższego pojawia się istotne pytanie, czy za naruszenie obowiązujących przepisów dotyczących ww. obowiązków pracodawcy może grozić odpowiedzialność karna.
Sytuacja jest o tyle kłopotliwa, że stosowne regulacje są umiejscowione w wielu aktach prawnych i niezbędna jest ich wnikliwa weryfikacja. Po pierwsze, podstawowe obowiązki po stronie pracodawcy nakładane są na podstawie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z dnia 5 grudnia 2005 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1239; dalej: uchorob). Ponadto stosowne regulacje zawarte są w Kodeksie karnym, który wprowadza szereg przestępstw dotyczących rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych. Niewątpliwe także nowo-uchwalona ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych z dnia 2 marca 2020 r. (Dz.U. 2020 r. poz. 374).
W kontekście przypisania odpowiedzialności karnej należy także pamiętać, że ma ona charakter zindywidualizowany, co oznacza, że będzie ona ponoszona przez osobę, na której spoczywał określony obowiązek w zakresie wprowadzenia i egzekwowania stosownych procedur.
PODSTAWOWE OBOWIĄZKI PRACODAWCY W KONTEKŚCIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ
Jak już zostało powiedziane, na pracodawcy spoczywa szereg obowiązków w związku z zagrożeniem epidemicznym. Będą się one różnie kształtować w zależności od profilu działalności wykonywanej w danym przedsiębiorstwie.
Ustawodawca przewidział szczególne obowiązki dla pracodawców zatrudniających pracowników podejmujących czynności w trakcie wykonywania których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek ludzkich. Niestety ustawa nie definiuje czym jest „naruszenie ciągłości tkanek ludzkich”, jednocześnie zwrot „dochodzi” sugeruje, że musi to następować co najmniej sporadycznie. Warto się zatem zastanowić czy w ramach naszego przedsiębiorstwa nie mamy do czynienia z takimi właśnie przypadkami. Tytułem przykładu można wskazać np. prace remontowo-budowlane; usługi związane z krojeniem produktów spożywczych itp. W takim przypadku należy wdrożyć i stosować procedury zapewniające ochronę przed zakażeniami oraz chorobami zakaźnymi.
Brak takich wewnętrznych regulacji naraża osobę reprezentującą przedsiębiorcę na grzywnę do 5.000 zł (art. 50 pkt 1 uchorob)
Ponadto na właścicielach, posiadaczach lub zarządzających spoczywa obowiązek utrzymywania nieruchomości w należytym stanie higieniczno-sanitarnym w celu zapobiegania zakażeniom i chorobom zakaźnym, w szczególności:
- prowadzenie prawidłowej gospodarki odpadami i ściekami;
- zwalczanie gryzoni, insektów i szkodników;
- usuwanie padłych zwierzęt z nieruchomości;
- usuwanie odchodów zwierząt z nieruchomości.
Należy także pamiętać, że w razie niebezpieczeństwa szerzenia się zakażenia lub choroby zakaźnej, uwzględniając aktualną sytuację epidemiologiczną, minister właściwy do spraw zdrowia może określić, w drodze rozporządzenia, szczegółowe wymagania sanitarnohigieniczne, jakim powinny odpowiadać obiekty produkcyjne, usługowe, handlowe, a także sposoby postępowania mające na celu zapobieganie zakażeniom i chorobom zakaźnym, oraz kwalifikacje osób uprawnionych do realizacji procedur czystości i dekontaminacji, w zakresie:
- lokalizacji obiektów produkcyjnych, usługowych oraz handlowych,
- minimalnej ilości i powierzchni oraz przeznaczenia pomieszczeń wchodzących w skład obiektów produkcyjnych, usługowych oraz handlowych,
- procedur utrzymania czystości i dekontaminacji,
- warunków produkcji, świadczenia usług i prowadzenia handlu
- – z uwzględnieniem rodzajów prowadzonej działalności, zapewniając ochronę osób korzystających z usług świadczonych przez te podmioty przed zakażeniami oraz chorobami zakaźnymi.
Niewykonywanie tych obowiązków także może prowadzić do wymierzenia kary grzywny do wysokości 5.000 zł (art. 50 pkt 2 uchorob).
NARUSZENIE KWARANTANNY PRZEZ PRACOWNIKA A ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA PRACODAWCY
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie wykazu chorób powodujących powstanie obowiązku kwarantanny lub nadzoru epidemiologicznego oraz okresu obowiązkowej kwarantanny lub nadzoru epidemiologicznego z dnia 7 marca 2020 r. (Dz.U. z 2020 poz. 376) choroba wywołana korona wirusem SARS-CoV-2 (COVID-19) została dodana do listy chorób powodujących powstanie obowiązku kwarantanny lub nadzoru epidemiologicznego.
Natomiast zgodnie z art. 34 obowiązkowi kwarantanny lub nadzorowi epidemiologicznemu podlegają osoby zdrowe, które pozostawały w styczności z osobami chorymi na choroby zakaźne, jeżeli tak postanowią organy inspekcji sanitarnej przez okres nie dłuższy niż 21 dni, licząc od ostatniego dnia styczności.
Pojawia się w związku z powyższym pytanie, czy i na kim spoczywa ewentualna odpowiedzialność karna za niezastosowanie się do nałożonego obowiązku kwarantanny. Przepisy uchorob nie przewidują w tym zakresie żadnych regulacji, co oznacza, że należy odwołać się do ogólnych regulacji zawartych w kodeksie karnym.
Podstawowym przepisem w tym zakresie jest art. 161 § 2 oraz art. 165 § 1 pkt 1 k.k., co jednak wymaga pewnych wyjaśnień.
Zgodnie z treścią art. 161 § 2 k.k.: „Kto, wiedząc, że jest dotknięty chorobą weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną lub realnie zagrażającą życiu, naraża bezpośrednio inną osobę na zarażenie taką chorobą, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”. W konsekwencji na podstawie tego przepisu może ponosić wyłącznie pracownik, który mimo posiadania świadomości bycia dotkniętym chorobą zakaźną stawia się w pracy. Kluczowym elementem jest tutaj zatem wiedza o byciu nosicielem danej choroby.
Natomiast na gruncie art. 165 § 1 pkt 1) k.k. odpowiedzialności karnej podlega ten: „Kto sprowadza niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia wielu osób albo dla mienia w wielkich rozmiarach, powodując zagrożenie epidemiologiczne lub szerzenie się choroby zakaźnej albo zarazy zwierzęcej lub roślinnej”. Widać zatem wyraźnie, że ten przepis wprowadza zdecydowanie szerszą odpowiedzialność karną. Warto wskazać, że czyn ten może zostać także popełniony nieumyślnie, a więc mimo braku wiedzy np. o nałożeniu kwarantanny na pracownika. Zagrożenie, o którym mowa w tym przepisie dotyczy zarówno pozostałych pracowników jak i klientów, kontrahentów i innych przypadkowych osób. Jest to zatem niezwykle szeroki krąg podmiotów.
W konsekwencji należy stwierdzić, że pracodawca, który dopuści do pracy pracownika objętego kwarantanną dopuszcza się czynu określonego w ww. przepisie, a zatem naraża się na odpowiedzialność karną. Przestępstwo to zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 8. W sytuacji, w której czyn został popełniony nieumyślnie sprawca podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Natomiast jeżeli następstwem takiego zachowania jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności do lat 12.
Mówiąc o odpowiedzialności karnej, w tym kontekście należy jeszcze wskazać na możliwość popełnienia przestępstwa określonego w art. 220 § 1 k.k., zgodni z którym: „Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. Przepis ten odnosi się wyłącznie do pracowników, a zatem jego oddziaływanie jest zdecydowanie mniejsze. Wydaje się zatem, że w omawianym przypadku należałoby się odwołać wyłącznie do art. 165 k.k., a ewentualny zbieg przepisów miałby charakter zbiegu pomijalnego.
Widać zatem wyraźnie, że dopuszczenie do pracy pracownika objętego kwarantanną może skutkować znacznymi konsekwencjami. Warto także pamiętać, że odpowiedzialność może się także rozciągnąć na inne osoby, które powinny np. wprowadzić szczególne procedury wewnętrzne lub sprawować nadzór nad ich realizacją.
Warto zatem w tym okresie zastanowić się na możliwością wprowadzenia obowiązku pracy zdalnej w celu uniknięcia ryzyka odpowiedzialności karnej.
ZAPEWNIAMY POMOC
Na wszelkie Państwa pytania dotyczące odpowiedzialności karnej pracodawcy w związku z epidemią COVID -19 odpowiedzą prawnicy FILIPIAK BABICZ LEGAL Spółka komandytowa z siedzibą w Poznaniu.
